Waar kwamen de Hürters vandaan?

De zoektocht naar de oorsprong van de familie Heurter.

Uit overlevering binnen de familie Heurter was bekend dat een zekere Frans Josef Heurter de stamvader van alle Heurters in Nederland zou zijn. Hij zou uit Frankrijk gekomen zijn, als nazaat van Hugenoten-vluchtelingen. Hij zou getrouwd zijn met Kaatje Okkers uit Sprang. Er was ook een archiefkaartje in de familie, waarop de namen van zijn kinderen vermeld stonden. De plaats van herkomst was aangeduid als Cassel.

Met deze gegevens begon begin 80er jaren een lange zoektocht. Van de kinderen van Frans Joseph en Catharina werden in de BS van Sprang, Capelle en Raamsdonksveer vermeldingen van geboorte, huwelijk en overlijden gevonden. Van het oudste kind echter alleen het overlijden. Bij de meeste geboorte inschrijvingen stonden vermeld dat Frans Joseph Huerter pakhuisknecht (later kuiper) in Rotterdam zou zijn. In de gegevens van Rotterdam en de buurgemeenten werd echter geen vermelding van Frans Joseph gevonden. Wel een aantal gegevens van mensen met de naam Heurter, Huerter en Hurter. Echter er kon geen verband met de Heurter-familie in Nederland gevonden worden.

In het Franse Cassel (bij Duinkerken) kon geen Frans (François) Joseph gevonden worden in die periode. Ook Heurter, Hurter, Horter, enz. kwam niet voor. Kortom …..! Zoeken naar Cassel en Kassel in de index van een oude atlassen leverde zo’n 200 plaatsen op in Duitland, België, Luxemburg, Frankrijk en Zwitserland. Eigenlijk geen beginnen aan om dat allemaal te gaan onderzoeken.

Met veel zoeken in de dikke internationale telefoonboeken (internet bestond nog niet) vond ik zo nu en dan een kerk in een Cassel (Kassel), al of niet van het voorvoegesel “Ober” of “Nieder”, die in aanmerking kwam om te onderzoeken. Een telefoontje was meestal voldoende om vast te kunnen stellen dat van onderzoek in die plaats geen resultaat te verwachten is.

In 1993 vond ik bij toeval de huwelijksakte van Franz Joseph Huerter met Catharina Okers op de filmrollen van de BS van Middelharnis in het Rijksarchief van Zuid Holland. Omdat ook de bijlagen volledig verfilmd waren er dus gegevens van zijn herkomst:

Op 9 mei 1818 trouwde Franz Joseph Hürter in Middelharnis met Catharina Ockers uit Sprang. Franz Joseph werd, volgens het uittreksel uit het doopregister, op 1 augustus 1790 in Oberkassel “Evangelisch-Reformiert” gedoopt. Oberkassel was een “Sammelgemeinde” in het Kanton Königswinter, Kreis Mülheim, Gouvernement Berg.

In 1993 was Oberkassel reeds door Bonn geabsorbeerd (1969). De Evangelische kerk bestond nog en ook de DTB boeken over de periode 1740 tot heden waren beschikbaar in de pastorie. Uit deze bron zijn alle gegevens met betrekking tot de familie Hürter over de periode ~1740 tot ~1815 overgenomen en voor zover mogelijk verwerkt. Eerdere gegevens waren niet beschikbaar, hoewel de kerk in 1683 opgericht was. Het resultaat was dat Johann Hermann Hürter (~ ca. 1713 te Oberkassel, +20‑1‑1789 te Römlinghoven, □23‑1‑1789 te Oberkassel) de oudst bekende voorvader was.

In 1999 ontving ik een transcriptie van doop-, huwelijks- en overlijdeninschrijvingen in de DTB boeken van de gereformeerde kerk uit Amsterdam over de periode 1746‑1781 van mensen met de naam Hurter en Huerter. Dit naar aanleiding van een vraag van iemand uit Zuid Afrika met betrekking tot Hendrik Hurter, die vanuit Amsterdam naar Zuid Afrika gegaan is. Er waren verwijzingen naar Oberkassel: Hendrik Willem Huerter, van 'Gotte' / Hendrik Willem Hurter, van Overkassel en Anna Barbara Hurters, van Overkassel bij Bonn

De geboorte gegevens konden in Oberkassel niet gecontroleerd worden omdat de te controleren data in de periode voor 1740 lagen en juist die boeken niet in de pastorie van de Evangelische Gemeinde van Oberkassel waren. Ook in het archief te Brühl heb ik deze boeken niet kunnen raadplegen.

Wel kon het verband gelegd worden met Zuid Afrika. In Zuid Afrika is uitgebreid genealogisch verslag gelegd, hetgeen beschreven is in de Suid-Afrikaanse Geslagregisters. In deel 3 (H-I) zijn de geslachten van Hendrik Hurter uit Amsterdam en Johann Wilhelm Hurter uit Oberkassel beschreven. Nu was er weer een verwijzing naar Oberkassel, echter nu vanuit Zuid Afrika en ook weer in de periode voor 1740.

In het verenigingscentrum van de NGV is een collectie microfiches die betrekking had op Duitse bronnen. Alle microfiches met vermeldingen die op Hürter (of daarop lijkend) betrekking hebben werden afgedrukt. Nu kon de grote uitbreiding van de stamboom beginnen!

Toch viel het tegen om een behoorlijke uitbreiding te maken. Een generatie kon worden toegevoegd Heinrich Hürter, die met Anna Roland op 3 december 1705 in Oberkassel getrouwd was werd de stamvader.

Met de komst van internetarchieven werd het zoeken makkelijker en er kwam steeds meer beschikbaar. Zo ook archieven van de “The Church of Jesus Christ of Latter-day Saints”. Hierin werden nogal wat vermeldingen Hürter, Huerter, Hurter, Hurther, Hurdter, enz. gevonden. Ook met gebeurtenissen in Oberkassel. De moeilijkheid met deze gegevens is dat er erg veel foutieve transcripties zijn van de namen, die in oud Duits schrift waren opgetekend. Ook waren niet alle gegevens en aantekeningen uit de boeken van de Evangelische Kirche Oberkassel overgenomen. Doopgetuigen en opmerkingen waren niet overgenomen. Dit gaf toch veel onzekerheid m.b.t. de juiste interpretatie van deze gegevens, die wel aanleiding waren tot de veronderstelling dat de meeste takken van de familie aan elkaar zaten, maar toch bestond er nog twijfel.

Begin 2004 kreeg ik onverwacht een e-mailtje van Theo Molberg uit Düsseldorf. Hij deelde mee dat er een aantal mensen bezig was met het volledig transcriberen van alle DTB-boeken van de Evangelische Kirche te Oberkassel over de periode 1669-1881. Onlangs ontving ik die bestanden in elektronische vorm. Diverse losse takken Hürter zijn definitief en zonder twijfel te herleiden naar de voorouders: Gerhard Hürter en Kunigunda Gratzfeld en Gerhard Hürter en Christina Greiss.

Echter in het boekje Aus Vorgeschichte und Geschichte Oberkassels und seiner Umgebung uit 1959 wordt ook iets over de herkomst van de familie Hürter geschreven:

Gegen Ende des 16. Jahrhunderts wanderte eine Anzahl reformierter Protestanten, vielleicht aus Frankreich kommende Hugenotten, in Oberkassel ein. Da sie kein Unterkommen fanden, errichteten sie sich an den bewaldeten Hängen oberhalb der Mittelterrasse Hütten aus Reisern, die Schafhürden ähnlich waren. Man nahm früher vielfach an, daß der Familienname Hürter, der heute in Oberkassel sehr häufig vorkommt, darauf zurückzuführen sei, zumal die Träger dieses Namens bei uns mit wenigen Ausnahmen der evangelischen Gemeinde angehören. Heute dagegen steht fest, daß der Stammvater der Oberkasseler Hürters der Ackersmann und Winzer Hans Hürter war, der 1618 von Güls bei Koblenz, also aus dem Kurfürstentum Trier nach hier eingewandert war und bis 1679 in Oberkassel lebte. Es wäre allerdings möglich, daß auch dessen Vorfahren aus Frankreich kommende Hugenotten gewesen wären. Der Familienname Hürter geht nämlich unter Umständen auf das französische Wort hurter (laut rufen) oder heurter (Anstoß erregen) zurück. An den Stammvater Hans Hürter erinnert noch heute das auf dem Gelände des eingeebneten alten, früher ja auch von der evangelischen Gemeinde benutzen Friedhofs neben der katholischen Kirche stehende Grabkreuz mit der noch gut lesbaren Inschrift:

Anno 1679 den 14. Abrill

starb Johannes HURTER.

G. G. D. S.

(Gott gedenke Deiner Seele!)

Ook in bovenstaand citaat komt weer het Hugenotenverhaal terug!

Het is op dit moment nog niet onomstotelijk bewezen dat Johannes (Hans) Hürter de stamvader is van alle Hürter in Oberkassel. Immers de kerkboeken beginnen pas in 1669, terwijl Johannes Hürter zo’n 50 jaar eerder als (wijn)boer naar Oberkassel kwam. Er mist dus minimaal één generatie tussen Johannes Hürter en de voorlopig vastgestelde stamvader Gerhard Hürter.

Ik zoek dus nog maar verder!